Wybiórczość pokarmowa u dziecka

CZYM JEST WYBIÓRCZOŚĆ POKARMOWA?

CZY MOJE DZIECKO MA/ ROZWIJA WYBIÓRCZOŚĆ POKARMOWĄ?

JAK SOBIE PORADZIĆ Z WYBIÓRCZOŚCIĄ POKARMOWĄ?

Każdy z nas posiada swoją preferowaną grupę produktów, które zjada z przyjemnością. Posiadamy również grupę produktów, do których nie potrafimy się przekonać, a zjedzenie ich wiąże się z dyskomfortem lub jest wręcz niemożliwe. Nie każdy z nas musi być pasjonatem selera naciowego, czerwonego mięsa czy nabiału wyższej fermentacji. My, dorośli, doskonale znamy swoje preferencje smakowe, na ogół potrafimy zbilansować naszą dietę w taki sposób, aby nie doprowadzić do niedoborów organizmu. To jest zrozumiałe, bezpieczne i nie budzi niepokoju, jeśli nie wiąże się ze skrajnymi ograniczeniami.

Dlaczego więc niepokój wzbudza wybiórcze jedzenie u dziecka?

Wybiórczość pokarmowa nie wiąże się z odmową spożywania marchewki czy pomidora, podczas gdy pozostałe produkty są zjadane z otwartością. Wręcz przeciwnie - o wybiórczości pokarmowej mówimy wtedy, kiedy dieta naszego dziecka jest uboga i ograniczona do kilku- kilkunastu wybranych produktów.

Wybiórczość pokarmowa to specyficzny i trwały wzorzec zachowania, polegający na odmawianiu spożywanych pokarmów, które nie należą do grupy preferowanej przez dziecko.

Wybór dziecka może ograniczać się do tych produktów, które mają charakterystyczną konsystencję (np. płynną), które reprezentują określoną markę handlową lub występują wyłącznie w jednym smaku czy kolorze. Często dieta dzieci jedzących wybiórczo jest nazywana "dietą beżową". Składa się ona z miękkich produktów o zbliżonym do koloru mleka kolorze, na ogół beżowym, który budzi bezpieczne skojarzenie. Do takich produktów należą, na ogół: jasne pieczywo, makaron, frytki, ciastka/ biszkopty. Taka dieta jest monotonna, mało różnorodna odżywczo.

Należy natomiast rozróżnić pojęcie wybiórczości od neofobii żywieniowej.

Neofobia żywieniowa a wybiórczość pokarmowa:

Neofobia żywieniowa przejawia się odmawianiem spożywania pokarmów, które dziecko wcześniej spożywało bez trudu, niechęcią do próbowania nowych produktów. Neofobia jest naturalnym okresem w rozwoju dziecka, ale przedłużająca się przekształca się w wybiórczość pokarmową.

Wybiórczości pokarmowej mogą towarzyszyć poniższe zachowania:

● opór przed samodzielnym jedzeniem,
● dławienie się,
● reagowanie odruchem wymiotnym,
● wypluwanie jedzenia,
● trudności z żuciem pokarmów oraz ich połykaniem,

● zabawa jedzeniem, która nie kończy się spożyciem posiłku,
● podwyższony niepokój i poziom pobudzenia,
● zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, nie tylko związane z jedzeniem.

Przyczyny zaburzeń procesów związanych z karmieniem i jedzeniem mogą być różne: organiczne, motoryczne, behawioralne, sensoryczne oraz środowiskowe.
Niekiedy są one spowodowane błędami w kształtowaniu zdrowych nawyków żywieniowych lub negatywnymi doświadczeniami (o charakterze traumatycznym), ograniczaniem samodzielności dziecka (na przykład w przyjmowaniu posiłków).

Wybiórczość pokarmowa może przebiegać z zaburzeniami ze spektrum autyzmu oraz zespołem nadpobudliwości ruchowej z deficytem uwagi (ADHD).
Ryzyko zwiększa też występowanie wybiórczości pokarmowej u któregoś z rodziców. Kształtowanie się wybiórczego jedzenia związane jest z cechami osobowości i charakterem dziecka. Duże znaczenie mają także zachowania żywieniowe całej rodziny. Korzystne jest wspólne jedzenie posiłków oraz dbanie o zdrowy sposób odżywiania się rodziców.

Poniżej postaramy się szczegółowo omówić poszczególne przyczyny występowania wybiórczości pokarmowej:
Wybiórczość może wynikać z problemów oralno-motorycznych. Szczęka, zęby, język, policzki, cały kompleks ustno-twarzowy, muszą wykonać serię skomplikowanych ruchów, aby odpowiednio przygotować pokarm do połknięcia.Nieprawidłowa kontrola motoryczna oraz sensoryczna żuchwy, języka, warg, policzków powodują trudności z prawidłowym spożywaniem posiłków. Wiele dzieci odmawia spożycia danego pokarmu, ponieważ
mają świadomość, że nie będą w stanie poradzić sobie z prawidłowym odgryzieniem, żuciem oraz z bezpiecznym połknięciem pokarmu. Jeśli dziecko nie potrafi dobrze przeżuwać pokarmu, jeśli odgryza kawałki jedzenia z próbą połknięcia go w całości, jeśli pojawia się odgryzanie i wypluwanie pokarmów - dziecko nie posiada odpowiednich umiejętności oralno-motorycznych, aby w sposób prawidłowy poradzić sobie z jedzeniem. W takiej sytuacji, niezwykle często, dziecko z wyżej opisanymi trudnościami, odmawiać będzie konsystencji innej niż papka, płyn, ponieważ z pokarmem o innej strukturze nie będzie potrafiło sobie poradzić. W problemach oralno-motorycznych wsparcia udzieli neurologopeda, który w odpowiedni sposób zaplanuje działania terapeutyczne mające na celu poprawę umiejętności motorycznych w obszarze oralnym.

Oprócz problemów oralno-motorycznych częstym powodem występowania wybiórczośći pokarmowej są problemy sensoryczne. Związane są one z podreaktywnością propriceptywną lub nadreaktywnosćią dotykową. Podreaktywnosć propriceptywna oznacza niską lub brak świadomości oralnej. Problem tej grupy dzieci polega na nieotrzymywaniu wystarczającej ilości bodźców sensorycznych z mięśni i stawów skroniowo-żuchwowych, które uruchamiają gryzienie. Gdy nie ma wystarczającej świadomości aparatu mowy, można zaobserwować gromadzenie przez dziecko jedzenia w policzkach (tzw. „chomikowanie”) w celu lepszego „poczucia” jedzenia w jamie ustnej. Może również pojawić się problem z resztkami żywności pozostającymi na języku, wargach, wewnętrznych policzkach. Jeśli dziecko nie poczuje ich w ustach, nie będzie również w stanie ich odzyskać i połknąć. W niektórych przypadkach dziecko może też ślinić się z powodu braku odpowiednich wrażeń – trzeba poczuć ślinę, aby wiedzieć, że należy ją połknąć. Z kolei nadreaktywnosć dotykowa oznacza zbyt dużą świadomość oralną. W takim przypadku dziecko może krztusić się lub wymiotować z powodu wygórowanego odruchu wymiotnego, wypluwać jedzenie, odwracać się od żywności, prezentować szeroki wachlarz zachowań niepożądanych, od płaczu, wrzasku, do kopania. Dzieci takie są bardzo wrażliwe na dotyk, otwierają usta bardzo wąsko i z dużą ostrożnością. Kontrolują wszystkie czynności związane z jedzeniem, spożywają wyłącznie wybrane przez siebie posiłki – te które są dla nich komfortowe. Terapia integracji sensorycznej jest kluczowa w pokonywaniu wybiórczości pokarmowej na tle sensorycznym. Stosowanie różnorodnych metod pracy sensorycznej w połączeniu z terapią ręki daje satysfakcjonujące efekty. Terapia ręki ułatwia manipulowanie przedmiotami, w tym jedzeniem, poprawia koordynację oko-ręka. Ponadto bardzo często działania w obszarze orofacjalnym są niemożliwe z powodu występowaniu u dziecka bardzo dużej nietolerancji na jakiekolwiek działania w tym obszarze. Terapia ręki/ zajęcia sensoryczne mają za zadanie odwrażliwić i nauczyć tolerancji na działania sensoryczne w obszarze nóg, dłoni, reszty ciała, z czasem, wraz z rozwojem gotowości dziecka przechodząc w kierunku buzi.

Wybiórczości pokarmowej często towarzyszą niedobory pokarmowe, a ograniczona liczba spożywanych produktów nie sprzyja prawidłowemu rozwojowi. W początkowym etapie terapii bardzo ważna jest współpraca z dietetykiem oraz psychodietetykiem, który pomoże rodzicom wprowadzić nowe nawyki żywieniowe w środowisku domowym z zadbaniem o zdrowie organizmu. Terapia wybiórczość pokarmowej nie jest łatwa, wymaga wspołpracy całej rodziny, bywa mozolna.

Wyłącznie wielospecjalistyczna opieka pozwala na osiągniecie pozytywnych efektów, tym samym wpływa znacząco na poprawę jakości życia całej rodziny. Zespół specjalistów w postaci neurologopedy, terapeuty SI, psychodietetyka i dietetyka umiejętnie dobierze oddziaływania terapeutyczne tak, aby dziecko czuło się bezpiecznie, ale też, aby terapia przynosiła rezultaty. Dobrym rozwiązaniem jest uczestnictwo dziecka z wybiórczością pokarmową w turnusach rehabilitacyjnych dedykowanych właśnie temu problemowi. W naszym Centrum, w trakcie turnusów przeprowadzona jest szczegółowa, wielospecjalistyczna diagnoza, a następnie konsylium zespołu, który wspólnie opracowuje strategie terapeutyczne. Terapie są prowadzone indywidualnie pod okiem neurologopedy, terapeuty SI, ale również pediatry - dietetyka klinicznego, psychodietetyka lub w razie również przez innych specjalistów. 
Sukcesywnie, metodą „małych kroczków” ma ona za zadanie zmniejszyć lub całkowicie wyeliminować trudności żywieniowe i oswoić dziecko z tematyką jedzenia, bo jak wiadomo - prawidłowe żywienie dzieci wpływa na ich rozwój, ale też jest gwarancją zdrowia w dorosłym życiu.

ŹRÓDŁO czerpania radości z jedzenia