Dzieci z zaburzeniami neurologicznymi, takimi jak mózgowe porażenie dziecięce, rdzeniowy zanik mięśni, przepuklina oponowo-rdzeniowa, które nie potrafią samodzielnie wstać, potrzebują właściwego zaopatrzenia ortopedycznego – pionizatora, który pozwoli im tą pozycję osiągnąć. Jest to bardzo ważne, ze względu na prawidłowe kształtowanie się stawów biodrowych.

Stawy biodrowe u dzieci kształtują się do 4. roku życia. Staw biodrowy składa się z głowy kości udowej, która ma kulisty kształt oraz wklęsłej panewki. W prawidłowo kształtującym się stawie biodrowym, tak aby głowa kości udowej mogła dopasować się do panewki, kończyna dolna ustawiona jest w zgięciu, odwiedzeniu oraz rotacji zewnętrznej. Dziecko samodzielnie osiąga tę pozycję w wieku ok. 6. miesięcy, kiedy to potrafi już włożyć sobie stopy do buzi. Natomiast rodzice są w stanie wspomagać takie ustawienie poprzez prawidłowe noszenie, podnoszenie oraz układanie dziecka.

Następnym etapem w rozwoju, w którym dziecko „ćwiczy” prawidłowe ustawianie się stawów biodrowych jest czworakowanie. Występuje tu również zgięcie, odwiedzenie i rotacja zewnętrzna oraz docisk spowodowany przez ciało dziecka.

Kolejną istotną sprawą w prawidłowym kształtowaniu się stawów biodrowych jest docisk osiowy, który pojawia się, gdy dziecko zaczyna samodzielnie wstawać, czyli ok.12. miesiąca życia. U dzieci z zaburzeniami neurologicznymi, takimi jak: MPD, przepuklina oponowo-rdzeniowa, rdzeniowy zanik mięśni samodzielna pionizacja jest niemożliwa lub bardzo utrudniona. Dlatego powinny być one pionizowane w indywidualnie dobranych dla nich pionizatorach oraz zaopatrzeniu ortopedycznym na stopy (ortezy).

Pionizacja dzieci z zaburzeniami neurologicznymi powinna się zaczynać w czasie fizjologicznego wstawania, czyli ok. 12. miesiąca życia. Należy jednak pamiętać o ocenie stanu stawów biodrowych. Dzieci z MPD, u których występuje wzmożone napięcie mięśniowe przywodzicieli ud są narażone na wypadanie głowy kości udowej z panewki, a przez to na zwichnięcia lub podwichnięcia stawu biodrowego.

Zwichnięcie stawu biodrowego jest bolesne i uniemożliwia prawidłową rehabilitację. Rozwój decentralizacji stawu biodrowego zachodzi najczęściej pomiędzy 2. a 7. rokiem życia. Najbardziej zagrożeni niestabilnością stawów biodrowych są pacjenci niechodzący z grupy GMFCS:

- IV i V – 78 %
- III – 14 %
- I i II – 6%

Dlatego ocenę stawów biodrowych u dzieci z MPD oraz badanie RTG, należy przeprowadzać raz do roku, a u tych bardziej zagrożonych pacjentów co 6 miesięcy. Prawdopodobieństwo zwichnięcia stawu biodrowego:

- u tetraplegii – 68%
- diplegii – 31 %
- u hemiplegii – 1%

Pionizując dziecko należy pamiętać o jego prawidłowej postawie oraz liniowym ustawieniu kończyn dolnych. W zależności od schorzenia pionizacja odbywa się w pionizatorze tylnym lub przednim, który jest przeznaczony dla dzieci wyżej funkcjonujących. Pionizator powinien być dobierany indywidualnie do parametrów i możliwości dziecka. Oprócz pionizatora, ważny jest również odpowiedni dobór zabezpieczenia ortopedycznego na stopy pacjenta – ortezy i obuwie. Dzieci powinny być pionizowane od 45-90 minut dziennie, minimum 45 jednorazowo. Pionizację rozpoczynamy od krótszego czasu, systematycznie ją wydłużając. Jeżeli obraz RTG jest prawidłowy, przeprowadzamy pionizację, stosując odwiedzenie w stawie biodrowym 5-10, przy stawie zwichniętym pionizujemy bez odwiedzenia.

Korzyści z pionizacji:

• poprawa krążenia krwi
• epszy tor oddechowy
• lepsza praca jelit oraz pęcherza moczowego
• poprawa czucia głębokiego
• wzrost siły mięśniowej
• zmniejszenie refluksu
• ułatwienie wykonywania czynności manualnych

Oprócz pionizacji i docisku osiowego, dla prawidłowego kształtowania się stawu biodrowego jest także zgięcie i rotacja zewnętrzna, które uzyskamy jedynie w prawidłowej pozycji siedzącej. Dlatego należy także pamiętać o odpowiednim doborze fotelika do siedzenia oraz wózka.

Podsumowując, wczesna pionizacja dzieci z MPD oraz innymi schorzeniami neurologicznymi, które nie potrafią samodzielnie stać i chodzić obniża ryzyko zwichnięcia stawów biodrowych. Odpowiednio dobrany sprzęt rehabilitacyjny, prawidłowa pionizacja, systematyczne badania RTG, fizjoterapia, stosowanie toksyny botulinowej wpływają na zapobieganie zwichnięcia stawów biodrowych.